افترا

افتر چیست؟

افترا در لغت به معنای  نسبت دروغ و کذب بکسی. تهمت و اسناد خیانت. هر چیز ناحق و برخلاف واقع می باشد.(دهخدا) اما در تعریف حقوقی آن نیاز به تشریح بیش تر می باشد.

جرم افترا در واقع نسبت دادن عملی مجرمانه به شخصی معیین بدون توان اثبات آن جرم می باشد، در نتیجه نسبت دادن هر عملی افترا نبوده و لازم تحقق این جرم، مجرمانه بودن عمل انتسابی می باشد.

دیگر شرط تحقق جرم عدم توانایی در اثبات جرم می باشد، پس اگر شخص افترا زننده به تواند فرضا دزدی را که به دیگری نسبت داده اثبات نمایید جرم افترا محقق نگردیده است.

عنصر قانونی این جرم ماده 697 قانون مجازات اسلامی کتاب تعزیرات می باشد که بدین شرح است: هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را‌ صریحاً نسبت دهد یا آن‌ها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می ‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی که‌ موجب حد است به جزای نقدی درجه شش محکوم خواهد شد.

تبصره – در مواردی که نشر آن امر اشاعه فحشا محسوب گردد هر چند بتواند صحت اسناد را ثابت نماید مرتکب به مجازات مذکور محکوم خواهد شد.

با عنایت به متن ماده مزبور لازم به نظر می رسد تا به وجه تمایز جرایم افترا و نشر اکاذیب نیز اشاره گردد. همانطور که بیان گردید لازمه تحقق جرم افترا جرم انگاری عمل انتسابی توسط قانونگذار می باشد اما اشاعه اکاذیب اعم از افترا است و شامل نسبت‌دادن هرگونه خبر کذبی به ضرر اشخاص و مقامات رسمی و دولتی می‌شود.

دیگر شرط تحقق این جرم نیز معین بودن شخص مورد افترا می باشد که ممکن است با ذکر نام و مشخصات او و یا با اشاره و علامت صورت پذیرد.

انواع افترا

همچنین لازم به ذکر است که این جرم به دو نوع قولی و عملی محقق می گردد.

افترای قولی جرمی لفظ محور بوده که میتواند به صورت زبانی و یا نوشتاری و یا از طریق انشارات و رسانه ها  و … محقق گردد.

اما افترای عملی که بر اساس ماده 699 قانون مجازات اسلامی باب تعزیرات جرم انگاری گردیده است چنین اشعار می دارد: هر کس عالماً عامداً به قصد متهم نمودن دیگری آلات و اَدَو‌ات جرم یا اشیایی را که یافت‌ شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می‌ گردد بدو‌ن اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به او‌ست بگذارد یا مخفی کند یا به‌ نحوی متعلق به او قلمداد نماید و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب گردد، پس از صدو‌ر قرار منع تعقیب و یا اعلام برائت قطعی آن شخص، مرتکب به حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه و یا تا (74) ضَربه شلاق محکوم می‌ شود.

همان طور که در شرح ماده بیان گردید اگر افترا زننده آلات و ادوات و هرگونه اشیا که موجبات اتهام و مجرمیت را فراهم می آورد در وضعیتی قراردهد که متعلق به فرد مورد افترا تلقی گردد جرم افترا عملی محقق گردیده است.

در انتها نیز به چند نکته در باب افترا مستند به آرا قضایی اشاره می نماییم:

1_ دادنامه شماره 140047920000193785 مورخ 07/06/1402 صادره از دیوان عالی کشور بیان می دارد: مطابق ماده 26 قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1367 با اصلاحات بعدی قرار دادن مواد مخدر، روان گردان های صنعتی غیردارویی و یا آلات وادوات استعمال آن در محلی به قصد متهم کردن دیگری، حکمی خاص نسبت به ماده 699 کتاب پنجم تعزیرات قانون مجازات اسلامی است و مستوجب محکومیت مرتکب به حداکثر مجازات همان جرم موضوع قانون مبارزه با مواد مخدر خواهد بود.

2_ دادنامه شماره 9309982141200114 مورخ 24/03/1394 صادره از شعبه 58 دادگاه تجدیدنظر استان تهران بیان می دارد: طرح شکایت در محاکم کیفری، زمانی مصداق بزه افترا است که از نفس شکایت معلوم شود مقصود شاکی، اظهار دروغ، برای اضرار به مشتکی عنه می باشد. .

3_ دادنامه شماره 9309970220901281 مورخ 15/10/1393 صادره از شعبه 9 دادگاه تجدیدنظر استان تهران که بیان می دارد: رابطه زوجیت بین شاکی و متهم مانع از تحقق بزه افترا مبنی بر سقط جنین نیست.