سفته به عنوان ضمانت
مقدمه:
در دنیای پیچیده معاملات، سفته به عنوان ضمانت به عنوان يكي از اسناد تجاري مهم در ايران، به مثابه ابزاری کارآمد برای تضمین تعهدات عمل مي‌نمايد و نظر به آن كه سندي تعهدآور محسوب مي‌شود، پر کردن صحیح و دقیق آن از اهمیت زیادی برخوردار بوده و امضای آن بدون آگاهی کافی، می‌تواند تبعات ناخوشایندی برای فرد به همراه داشته باشد. در این مقاله، با اتکا به منابع معتبر حقوقی، گام به گام نحوه تکمیل سفته به عنوان ضمانت را شرح می‌دهیم تا با خیالی آسوده از اين نهاد حقوقي بهره‌مند شويد. منتها لازم به ذكر است كه پيش از پرداختن به مقصود اصلي، از باب مقدمه، اشاره‌اي بسيار كوتاه به مفهوم بنيادين بحث يعني سفته خواهيم داشت و پس از آن مندرجات اصلي و قانوني سفته و النهايه مندرجات لازم در سفته به عنوان ضمانت را برخواهيم شمرد.
– سفته به عنوان ضمانت وكاربرد آن
سفته سند تجاري و تعهدآوري است كه نظر به ماده 307 قانون تجارت، به موجب آن امضا كننده تعهد مي‌كند مبلغي را در زمان معين يا عندالمطالبه در وجه حامل يا شخص معيني پرداخت كند.
به طور كلي، به سبب دلايل متعددي هم‌چون سهولت در تهيه و صدور چك، هزينه كم‌تر، شيوه‌هاي وصول و امتيازات ديگري كه براي آن توسط قانون‌گذار در نظر گرفته شده است، استفاده از سند تجاري سفته نسبت به چك كم‌رنگ‌تر گرديده است؛ اما هم‌چنان به طور متداول به عنوان ابزار ضمانت در قراردادهاي مختلف نظير قراردادهاي بدو استخدامي، خريد اقساطي، وام‌هاي غير بانكي و … به‌کار می‌رود. به همين علت نيز نحوه‌ي پر كردن آن حائز اهميت بوده و موضوع بحث مقال حاضر قرار گرفته است.
– مندرجات سفته:
الف) مندرجات قانوني و اساسي:
براي سند تجاري سفته، قانون‌گذار، شرايط شكلي خاصي را در نظر گرفته است. اين شرايط تحت ماده 308 قانون تجارت شمارش شده‌اند. نظر به ماده مذكور، شرايط قانون صدور سفته عبارتند از:
– امضای سفته توسط بدهکار که نشان دهنده بدهکاری وی می‌باشد؛
در اين خصوص لازم به ذكر است كه برخلاف چك كه تنها با امضا قابليت صدور دارد، مهر يا اثر انگشت نيز در هنگام صدور سفته كفايت مي‌كند.
– نام و نام‌خانوادگي صادركننده؛
– درج تاریخ صدور سفته که می‌بایست با توجه به محتوای مواد ۲۲۳ قانون تجارت این تاریخ به روز و ماه و سال مشخص باشد.
– درج مبلغ كه باید به حروف نوشته شود.
– نام گیرنده؛ اگر شخص خاصی مد نظر نیست باید در وجه حامل صادر شود.
– تاریخ پرداخت كه مي‌تواند با حروف يا عدد درج شود.
شايان ذكر است، در صورتي كه سفته بدون امضا يا مهر صادر گردد، سنديت خود را به طور كلي از دست خواهد داد و درصورتي كه فاقد ساير شرايط شكلي فوق‌الذكر باشد، سند تجاري به حساب نيامده و تنها به عنوان سند الزام‌آور مدني شناسايي خواهد شد. البته بايد اشاره نمود كه به جهت وجود فرم‌هاي چاپي از سفته كه از بانك ملي و متاسفانه از دكه‌هاي روزنامه‌فروشي قابل تهيه و خريداري‌ست، اين مشكل بروز پيدا نخواهد كرد.
– نمونه فرم چاپي:
ب) مندرجات خاص سفته ضمانت:
علاوه بر مندرجات اصلی سفته که در گفتار پيشين مورد اشاره قرار گرفت، برای تنظیم سفته به عنوان ضمانت و حفظ حداکثر حقوق شخص صادركننده، نکات و مندرجات تکمیلی دیگری نیز باید مورد توجه قرار گیرد. در ادامه به صورت توامان مندرجاتِ لازمِ توجه در خصوص سفته از باب ضمانت مورد بررسي قرارخواهد گرفت.
– نام و نام‌خانوادگي صادركننده؛
– نام گيرنده سفته؛
درصورتي كه علت صدور سفته، ضمانت حسن انجام كار در بدو استخدام باشد، نام كارفرما و يا شركت بايد درج گردد.
توجه داشته باشيد كه حتما عبارت حواله كرد از روي سند خط زده شود. اين اقدام در جهت جلوگيري از امكان انتقال سفته و بروز مشكلات آتي مي‌باشد.
– تاريخ صدور سفته؛
به طور كلي، مطلوب آن است كه سفته بدون تاريخ و با ذكر عبارت «جهت ضمانت» يا «جهت ضمانت حسن انجام كار» صادر گردد؛ اما در خصوص سفته به عنوان ضمانتيِ كه در بدو استخدام و همراه با قرارداد كار صادر مي‌گردد، درج تاريخ شروع قرارداد، به عنوان تاريخ صدور سفته مناسب‌تر است. همين امر در خصوص ساير سفته‌هاي ضمانتي كه در راستاي يك قرارداد نگارش مي‌شوند، مجري‌ست.
– تاريخ سررسيد؛
همانگونه كه در تاريخ صدور سفته مورد اشاره قرار گرفت، عموما درج تاريخ نياز نبوده؛ اما در سفته‌هاي ضمانتيِ صادره در راستاي يك قرارداد، تاريخ پايان قرارداد به عنوان تاريخ سررسيد بايد درج گردد.
– قید دلیل صدور سفته؛
در بخش «بابت» سفته، دلیل صدور آن بايد به‌طور واضح و شفاف ذکر گردد. به‌عنوان مثال، قید کنید «سفته بابت ضمانت حسن انجام تعهدات قرارداد شماره … » یا «سفته بابت ضمانت بازپرداخت وام به مبلغ … »
در اهميت ذكر عبارات مذكور، گفتني‌ست كه حسب قانون، صدور سفته به عنوان اماره مديونيت صادركننده به شخص دارنده درنظر گرفته مي‌شود و به همين جهت، گيرنده به سهولت امكان وصول آن را داراست و تصريح به تضميني بودن سفته، اماره مذكور را ملغي نموده و از بروز بسياري از اختلافات جلوگيري خواهد نمود.
– امضا يا مهر سفته؛
– درج مبلغ ؛
به جهت اختلاف نظر موجود در رويه قضايي در امر تفسيرِ سفته سفيد امضا، بهتر آن است كه حتما مبلغ درج گردد. برخي از دادگاه‌ها، بر اين نظرند كه در سفته سفيد امضا، دارنده به نوعي داراي نمايندگي در تكميل مبلغ بوده و مي تواند تا سقف اعتبار سفته، مبلغ مدنظر خود را درج نمايد؛ درحاليكه برخي ديگر از قضات، سفيدامضا بودن سفته را اماره‌اي در خصوص ضمانتي بودن آن معنا مي‌كنند؛ بنابراين درج مبلغ، از بروز چنين اختلاف‌نظرهايي جلوگيري خواهد نمود.
هم‌چنين در خصوص مبلغ سفته و معناي آن گاه اختلاف نظرهايي وجود كه عمدتا حول اين سوال مي‌چرخند كه مبلغ مندرج در سفته به عنوان ضمانت، نمايانگر سقف تعهدات بوده و ملاك دريافت مبلغ، ميزان واقعي خسارت است يا آن كه تمام مبلغ مندرج در سفته قابل دريافت است؟ جهت رفع این ابهامات و صیانت از حقوق طرفین، تعیین تکلیف در اين خصوص در ذیل قرارداد نيز ضروری است تا حقوق طرفين مراعا گردد.
– محل پرداخت؛
پيش‌تر اشاره نموديم كه در صورت سفيد باقي‌گذاشتن مندرجات سفته، برخي از قضات بر اين نظرند كه دارنده به عنوان نماينده صادركننده، امكان تكميل آن را داراست؛ بنابراين بهتر است براي جلوگيري از درج محل ديگري براي پرداخت توسط دارنده و به دنبال آن عسر و حرج در پيگيري دعاوي مربوطه از جانب شما، خود محل پرداخت را ذكر كنيد.
– نكات تكميلي لازم‌الرعايه:
– اخذ رسيد از گيرنده؛
لازم است در هنگام تحويل سفته از دریافت کننده‌ي آن رسیدي کتبی مبنی بر دریافت سفته به عنوان ضمانت و تعهد به استرداد آن پس از انجام تعهدات مربوطه، اخذ گردد. تعيين تاريخ عودت سفته، از مشكلات آتي به سبب وصف تجريدي اسناد تجاري جلوگيري خواهد كرد.
–حفظ نسخه ای از سفته؛
از باب احتياط، حتماً یک نسخه کپی از سفته‌ي تکمیل شده را نزد خود نگه دارید.
– ذكر در قرارداد؛
بهتر است صدور سفته از باب ضمانت، مبلغ، شرايط لازم براي وصول، تاريخ عودت، عدم امكان انتقال آن و ساير اطلاعات لازم در قراردادي كه سفته به عنوان ضمانت در راستاي آن درخواست شده، ذكر شود. اين امر از اين جهت حائز اهميت است كه در صورتي كه طرف مقابل بدون توجه به شروط قراردادي، براي مطالبه سفته اقدام نمايد، امكان طرح شكايت كيفري به سبب خيانت در امانت در راستاي حفظ حقوق صادركننده، فراهم باشد.
– استفاده از فرم‌هاي مخصوص و چاپي سفته؛
– نگارش خوانا مندرجات و جلوگيري از قلم‌خوردگي و خط‌خوردگي.
تلاش شد تا در مقال حاضر، تمامي نكات لازم در هنگام صدور سفته به عنوان ضمانت مورد اشاره قرارگيرد، به طوري‌كه با رعایت موارد مذكور، به ويژه نکات تکمیلی برشمرده، ضمن تضمین حداکثر حقوق خود در صدور سفته ضمانتي، از بروز مشکلات و سوء استفاده‌های احتمالی در آینده نیز جلوگیری نماييد، با اين وجود در صورت وجود ابهام یا سوال در خصوص تنظیم آن، برای اطمینان خاطر و حفظ حقوق خود، مي‌توانيد با وكلاي متخصص گروه حقوقي نام مشورت کنید.
نام‌دار باشيد و نام‌دار بمونيد
با ارادت فراوان؛
گروه حقوقي نام، نماد آگاهي موثر.
دوره ها
